Baharın müjdecisi olarak bilinen Hıdırellez, Türk dünyasında coşkuyla kutlanan mevsimlik bir bayramdır. Hızır ve İlyas’ın yeryüzünde buluştuğuna inanılan bu özel gün, bereket, bolluk ve yenilenmeyi simgeler. Peki, Hıdırellez 2025’te ne zaman kutlanacak, hangi ritüeller yapılacak?
Hıdırellez Nedir?
Hıdırellez, Orta Asya, Anadolu, Ortadoğu ve Balkanlar’da kutlanan, kökeni İslamiyet öncesi Türk kültürüne ve Mezopotamya-Anadolu geleneklerine dayanan bir bahar bayramıdır. Ruz-ı Hızır (Hızır Günü) olarak da bilinir. Hızır’ın darda kalanlara yardım ettiği, İlyas’ın ise denizlerin hâkimi olduğu inancıyla bu iki kutsal figürün buluşması, doğanın uyanışını ve yaz mevsiminin başlangıcını temsil eder. UNESCO’nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yer alan Hıdırellez, 2017’den beri dünya çapında tanınmaktadır.
Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?
Hıdırellez, Gregoryen takvimine göre 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece kutlanır. 2025 yılında da bu tarih değişmeyecek; 5 Mayıs 2025 Pazartesi akşamı başlayacak ve 6 Mayıs 2025 Salı ikindi saatine kadar devam edecek. Rumi takvimde 23 Nisan’a denk gelen bu gün, yaz mevsiminin resmi başlangıcı olarak kabul edilir. 6 Mayıs’tan 7 Kasım’a kadar olan dönem “Hızır Günleri” (yaz), 8 Kasım’dan 5 Mayıs’a kadar olan dönem ise “Kasım Günleri” (kış) olarak adlandırılır.
Hıdırellez Ritüelleri ve Gelenekleri
Hıdırellez, doğayla iç içe geçen ritüellerle kutlanır. İşte en yaygın Hıdırellez gelenekleri:
- Dilek Tutma ve Gül Ağacı Ritüeli: Hıdırellez gecesi, dilekler kâğıda yazılır veya sembolik olarak çizilir ve gül ağacına asılır. Bazı bölgelerde dilek kâğıtları gül ağacının dibine gömülür. Bu ritüel, dileklerin gerçekleşeceğine olan inancı güçlendirir.
- Ateşten Atlama: Kötülüklerden arınmak ve sağlık bulmak için ateş yakılır ve üzerinden üç kez atlanır. Bu, Hıdırellez’in en renkli geleneklerinden biridir.
- Baht Açma Törenleri: Genç kızlar, kısmetlerinin açılması için yüzük veya küpe gibi eşyalarını çömleğe atar. Çömlek, gül ağacının dibinde bekletilir ve ertesi gün manilerle açılarak eşyalar çıkarılır.
- Bereket İçin Uygulamalar: Yiyecek kapları, ambarlar ve para cüzdanları açık bırakılır. Hızır’ın dokunduğu yerlere bereket getireceğine inanılır.
- Doğaya Çıkma: Gün doğmadan kırlara, su kenarlarına veya Hıdırlık adı verilen alanlara gidilir. Beyaz kıyafetler giyilerek doğayla bütünleşilir.
Hıdırellez’de Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler
- Yapılması Gerekenler: Sadaka vermek, oruç tutmak, kurban kesmek ve doğayla uyum içinde olmak Hıdırellez’in ruhuna uygundur. Hızır’ın bereket getirmesi için evler temizlenir, kapılar açık bırakılır.
- Yapılmaması Gerekenler: Hıdırellez günü dikiş dikmek, ağır işler yapmak veya tartışmak uğursuz kabul edilir. Ayrıca, dileklerin başkalarıyla paylaşılmaması gerektiğine inanılır.
Hıdırellez’in Kültürel Önemi
Hıdırellez, Türk kültüründe toplumsal birlikteliği ve doğa sevgisini pekiştiren bir bayramdır. Roman toplulukları tarafından “Kakava Bayramı” olarak da kutlanır ve Edirne’de Kakava Şenlikleri düzenlenir. Gagavuz Türkleri’nde ise üç gün süren “Hederlez” kutlamaları, kurban kesme ve at yarışlarıyla renklendirilir.