Çewlik.net – Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Bagok Dağı eteklerinde yer alan Arbo Köyü’nde, tarih boyunca yaşanan katliamların izleri gün yüzüne çıktı. Osmanlı’dan Cumhuriyet dönemine kadar Kürtler, Ermeniler ve Süryanilere yönelik katliamların yaşandığı Kürdistan coğrafyasında, Mor Dimet Kilisesi’nin altındaki sığınakta yüzlerce insan kafatası ve kemik ortaya çıkarıldı. Mezopotamya Ajansı (MA), bu sığınağa ilk kez girerek tüyler ürperten görüntüleri belgeledi. İşte detaylar…
Kürdistan’da Katliamların Acı Tarihi
Kürdistan coğrafyası, tarih boyunca Kürtler, Ermeniler ve Süryaniler gibi kadim halklara yönelik katliamlara sahne oldu. 1914-1920 yılları arasında Mezopotamya’daki Asuri (Süryani) nüfusu, Osmanlı Devleti birlikleri tarafından zorla göç ettirildi veya katledildi. Tahminlere göre, bu dönemde 270 bin ile 300 bin Süryani öldürüldü. Aynı yıllarda gerçekleşen Ermeni Soykırımı’nda ise yüz binlerce insan hayatını kaybetti. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra ise Kürtlere yönelik katliamlar devam etti. Dersim ve Zilan gibi toplu katliamlar, günümüze kadar uzanan bir trajedinin parçası oldu.
90’lı Yıllarda Köy Boşaltmalar ve Faili Meçhul Cinayetler
1990’lı yıllarda Şırnak, Mardin, Batman (Êlih) ve Diyarbakır (Amed) gibi kentlerde devlet, “güvenlik” gerekçesiyle 5 bine yakın köyü zorla boşalttı ve yaktı. Bu süreçte 500 binden fazla kişi Türkiye metropollerine göç etmek zorunda kaldı. Bölgede 17 bin 500 faili meçhul cinayet işlendi. JİTEM ve devletin diğer karanlık güçleri tarafından işlenen bu cinayetlerin büyük bir kısmı aydınlatılmadı. Binlerce insanın kemikleri ise asit kuyularına, toplu mezarlara ve katledildikleri evlerin zeminlerine gömüldü.
Arbo Köyü’nde Katliam İzleri: Mor Dimet Sığınağı
Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Bagok Dağı eteklerinde bulunan Arbo Köyü, tarih boyunca katliamlara maruz kalan yerlerden biri. Köy, Osmanlı’dan günümüze kadar üç kez boşaltıldı ve yüzlerce kişi katledildi. Köyde bulunan yedi kiliseden en büyüğü olan Mor Dimet Kilisesi’nin altındaki sığınakta, yüzlerce insan kafatası ve kemik bulundu. Bugüne kadar hiç kimsenin içeri girmesine ve çekim yapmasına izin verilmeyen bu sığınağa, ilk kez Mezopotamya Ajansı (MA) girdi.
Sığınaktaki Tüyler Ürperten Görüntüler
Mor Dimet Kilisesi’nin altında bulunan küçük bir demir kapıdan girilen sığınak, dar bir gizli geçitle ulaşılan karanlık bir alan. Eni yarım metre, boyu ise en fazla bir buçuk metre olan bu geçitten geçilerek ulaşılan sığınakta, tüyler ürperten bir manzara ortaya çıktı. Telefon flaşlarıyla aydınlatılan alanda, her noktada insan kemikleri ve kafatasları göze çarpıyor. Dört-beş metrelik sığınağın her bir tarafında içe bükülmüş küçük bölmeler bulunuyor ve bu bölmelerde üst üste yığılmış insan kemikleri yer alıyor.
Seyfo Katliamı’ndan Kalma Kemikler mi?
Kemiklerin hangi döneme ve kimlere ait olduğuna dair kesin bir bilgi bulunmazken, bölge halkı dilden dile aktarılan bir gerçeğe işaret ediyor. Katliamdan kaçan insanların bu sığınağa saklandığı ve burada topluca katledildiği bilgisi paylaşılıyor. Çoğunluğu çocuk ve kadınlara ait olduğu belirtilen kafatasları ve kemiklerin, 1914-1920 yılları arasında yaşanan Seyfo Katliamı’ndan (Süryani Soykırımı) kalma olduğu düşünülüyor. Ancak bugüne kadar bu kemikler üzerinde herhangi bir inceleme, araştırma veya çalışma yapılmadı. Süryani köylüler, katliam ve göçertilme korkusuyla bu durumun bilinmesini, duyulmasını ve görülmesini istemiyor.
Arbo Köyü’nün Trajik Tarihi
Arbo Köyü, 1914-1920 yılları arasında yaşanan Seyfo Katliamı öncesinde 900 haneye ev sahipliği yapıyordu. Ancak katliam sonrası köy tamamen boşaltıldı ve burada yaşayanlar sürüldü. Köy, sonraki yıllarda da benzer bir kaderle karşılaştı. 1990’lı yıllarda “güvenlik” gerekçesiyle üçüncü kez boşaltılan köy, kiliseler ve diğer yapılar büyük zarar gördü. 2001 yılına kadar boş kalan köy, Avrupa’ya göç eden Süryaniler tarafından yeniden inşa edilmeye başlandı. Yıllar içinde köyde 20’ye yakın ev inşa edildi, ancak geçmişin izleri hâlâ silinmedi.
Katliamların Gölgesinde Bir Coğrafya
Kürdistan coğrafyasında yaşanan katliamlar, sadece tarih kitaplarında değil, Arbo Köyü gibi yerlerde hâlâ canlı bir şekilde hissediliyor. Mor Dimet Kilisesi’nin altındaki sığınakta bulunan kemikler, bu coğrafyanın yaşadığı acıları ve adalet arayışını bir kez daha gündeme getirdi. Bölge halkı ve insan hakları savunucuları, bu katliamların aydınlatılması ve sorumluların yargılanması için çağrı yapıyor.
MA / Zeynep Durgut – Dilgeş Ruvanas