PARİS – Kürt kültürünün önemli figürlerinden, modern dansın ilk Kürt kadın sanatçısı Leyla Bedirxan’ın Paris’teki mezarı, uzun süren çabalar sonucunda yok olmaktan kurtarıldı. Kürt yazarlar Ahmet Kardam ve Osman Aydın’ın öncülüğünde yürütülen kampanya, mezarın süresinin 30 yıl uzatılmasını sağladı. Mezarın süresi 22 Temmuz 2024’te sona erecekti ve uzatılmasaydı, Leyla Bedirxan ile eşi Henri Touache’un naaşları kimsesizler mezarlığına taşınacaktı.
Leyla Bedirxan’ın Mezarı Nasıl Kurtarıldı?
2023 yılında, Leyla Bedirxan’ın mezarının yerini bulmak için Ahmet Kardam ve Osman Aydın tarafından başlatılan çalışmalar, dostlarının desteğiyle başarıya ulaştı. Paris’teki Saint-Cloud Mezarlığı’nda bulunan mezar, Leyla Bedirxan’ın 1974’te ölen eşi Henri Touache için satın aldığı bir alandı. Sanatçı, 26 Aralık 1986’daki vefatından sonra kuzeni Herman Pinkasfeld tarafından aynı mezara defnedilmişti.
Mezarın süresinin dolmasıyla, naaşların kimsesizler mezarlığına taşınma riski ortaya çıktı. Saint-Cloud Belediyesi, yalnızca Herman Pinkasfeld’in soyadını taşıyan bir mirasçının başvurusuyla mezar süresini uzatabileceğini belirtti. Ancak bu mirasçı bulunamayınca, belediyeyi “istisnai durum” kategorisiyle ikna etme çabaları da sonuçsuz kaldı.
Tam bu noktada, gönüllülerden Ramazan Yıldız devreye girdi. Mezarın yıpranmış yazılarını yenileyip onarımlarını yaptırarak sürece katkıda bulundu. Nihayetinde, yoğun çabalar sonucunda mezarın süresi 2054 yılına kadar uzatıldı.
Pervin Chakar’dan Père Lachaise Mezarlığı Önerisi
Ünlü Kürt soprano Pervin Chakar, Leyla Bedirxan’ın mezarının kurtarılmasının ardından duygusal bir açıklama yaptı. Chakar, “Maalesef ölümüze bile zar zor sahip çıkıyoruz. Dirimize nasıl sahip çıkalım? Kaldı ki kadınlar daha sahipsiz. Sanatçı kadınlar daha da” diyerek, Bedirxan’ın naaşının Père Lachaise Mezarlığı’na taşınmasını ve özel statü verilmesini talep etti. Bu mezarlık, Ahmet Kaya ve Yılmaz Güney gibi isimlerin de ebedi istirahatgahı olarak biliniyor.
Leyla Bedirxan Kimdir? Dansın Kürt Prensesi
Leyla Bedirxan, ya da Avrupa’da kullandığı adıyla Leila Bederkhan, Kürt tarihindeki Bedirxaniler ailesinin bir ferdidir. 31 Temmuz 1903’te İstanbul’da doğan sanatçı, Avusturyalı diş doktoru Henriette Hornik ile Abdürrezzak Bedirxan’ın kızıdır. Babasının sürgün edilmesi nedeniyle zor bir çocukluk geçirdi. Doğum tarihi konusunda çelişkili bilgiler olsa da, babasının 1906-1910 yıllarında Libya’da sürgünde olduğu biliniyor.
Leyla Bedirxan, dans eğitimini Viyana’da aldı ve Viyana Operası’nda sahne aldı. Hindistan, İran ve Zerdüşt kültürü üzerine araştırmalar yaptı. 23 Ocak 1932’de Milano’daki La Scala sahnesinde dans eden ilk Kürt sanatçı oldu. 1939’da New York Sanat Festivali’nde performans sergiledi. Çevresinin karşı çıkmasına rağmen bale tutkusunu sürdürdü.
Sanatçı, ilerleyen yıllarda Paris’te bir dans okulu açarak sahneyi bıraktı. Henri Touache ile evlendi ve bu evlilikten Nevin adında bir kızı oldu. 26 Aralık 1986’da Fransa’nın Montauban kentinde hayatını kaybetti.
Leyla Bedirxan’ın Mirası ve Kürt Kültürü
Leyla Bedirxan, sadece dansıyla değil, Kürt kültürünün uluslararası alanda temsil edilmesiyle de önemli bir figürdür. Bedirxaniler ailesinin bir üyesi olarak, sürgün ve zorluklarla dolu bir hayat yaşasa da sanatıyla iz bıraktı.
Leyla Bedirxan’ın Mezarı İçin Kimler Katkı Sağladı?
Mezarın bulunması ve korunması sürecinde şu isimler önemli rol oynadı:
-
Pascal Boran
-
Mücahit Özden Hun
-
Behice Feride Demir
-
Leyla (Safiye) Ataç
-
Rohat Alakom
-
Saadet Irmak
-
Fatma Toksoy
-
Cihan Bazencir
-
Ramazan Yıldız