BİNGÖL – Türkiye, coğrafi konumu itibarıyla aktif fay hatları üzerinde yer alıyor ve deprem riski yüksek bir ülke olarak dikkat çekiyor. Özellikle bazı iller, jeolojik yapıları ve fay hatlarına yakınlıkları nedeniyle diğerlerinden daha fazla risk taşıyor. Bu iller arasında Bingöl, hem Kuzey Anadolu Fay Hattı hem de Doğu Anadolu Fay Hattı’nın kesişim noktasında bulunmasıyla öne çıkıyor.
Bingöl: Deprem Riskinin Merkez Üssü
Bingöl, Türkiye’nin deprem riski en yüksek illeri arasında ilk sıralarda yer alıyor. Doğu Anadolu Fay Zonu’nun yaklaşık 2 km, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun ise 40 km yakınında bulunan Bingöl, aynı zamanda Varto Fay Zonu gibi tali faylarla da çevrili. Bu fay hatlarının kesişim noktasında yer alması, Bingöl’ü sismik açıdan oldukça tehlikeli bir bölge haline getiriyor.
Bingöl’ün zemin yapısı da riski artıran bir diğer faktör. Şehir merkezi, alüvyon zemin üzerine kurulu ve bu tür zeminler deprem dalgalarını büyüterek yıkıcı etkileri artırabiliyor. Örneğin, 2003 yılında yaşanan 6.4 büyüklüğündeki depremde 180’e yakın kişi hayatını kaybetmiş, şehirde ciddi hasarlar meydana gelmişti. Uzmanlar, özellikle Yedisu Fayı üzerinde 7.0 ve üzeri büyüklükte bir depremin her an meydana gelebileceği konusunda uyarıyor. Prof. Dr. Naci Görür, Bingöl-Karlıova hattında 7.2-7.4 büyüklüğünde bir deprem beklendiğini ifade ediyor.
Türkiye’de Deprem Riski Yüksek Diğer İller
Bingöl’ün yanı sıra, Türkiye’de deprem riski yüksek olan diğer iller de aktif fay hatları üzerinde yer alıyor. AFAD ve Jeoloji Mühendisleri Odası’nın verilerine göre, 7.0 ve üzeri büyüklükte deprem üretme potansiyeline sahip iller şunlar:
- İzmir: Batı Anadolu Fay Hattı’na yakınlığı ve alüvyon zemin yapısıyla yüksek risk taşıyor. 2020 Seferihisar depremi, bu riski gözler önüne serdi.
- İstanbul: Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Marmara Denizi’nden geçen kolu, megakenti tehdit ediyor. Uzmanlar, 7.0 üzeri bir depremin her an mümkün olduğunu belirtiyor.
- Hatay: Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde yer alan Hatay, 2023 Kahramanmaraş depremlerinde büyük yıkım yaşadı.
- Maraş: 6 Şubat 2023 depremleri, bu ilin yüksek riskini bir kez daha kanıtladı.
- Erzincan: Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Yedisu segmenti, Erzincan’ı da tehdit ediyor.
- Hakkari, Muş, Siirt: Doğu Anadolu Fay Hattı’nın aktif kolları bu illerde de ciddi risk oluşturuyor.
Bu iller, fay hatlarına yakınlıkları, zemin yapıları ve yapı stoklarının durumu nedeniyle yüksek risk altında. Özellikle Bingöl, hem fay hatlarının kesişim noktasında olması hem de denetimsiz yapılaşma sorunlarıyla dikkat çekiyor.
Deprem Riskini Artıran Faktörler Neler?
Deprem riskini değerlendiren uzmanlar, sadece fay hatlarına yakınlığın değil, aynı zamanda şu faktörlerin de kritik olduğunu vurguluyor:
- Zemin Yapısı: Alüvyon ve yumuşak zeminler, deprem dalgalarını büyüterek yıkımı artırıyor. Bingöl ve Hatay gibi illerde bu sorun sıkça görülüyor.
- Yapı Stoğu: Denetimsiz ve eski binalar, depremde büyük tehlike yaratıyor. Bingöl’de ruhsatsız yapı sayısının ruhsatlılardan 6 kat fazla olduğu belirtiliyor.
- İmar Affı: 32 bin binanın imar affından yararlandığı Bingöl, Erzincan, Erzurum ve Tunceli gibi illerde, bu durum riski daha da artırıyor.
- Merkez Üssüne Yakınlık: Fay hatlarına yakın yerleşimler, depremin yıkıcı etkisini daha fazla hissediyor.
Deprem Riskine Karşı Ne Yapılmalı?
Türkiye’nin deprem gerçeği, bireysel ve toplumsal önlemlerin önemini bir kez daha ortaya koyuyor. İşte deprem riskine karşı alınabilecek bazı önlemler:
- DASK (Zorunlu Deprem Sigortası): Deprem sonrası maddi kayıpları azaltmak için DASK yaptırmak şart. Bingöl gibi yüksek riskli illerde bu sigorta hayati önem taşıyor.
- Yapı Denetimi: Yeni binaların deprem yönetmeliklerine uygun inşa edilmesi ve eski binaların güçlendirilmesi gerekiyor.
- Kentsel Dönüşüm: Riskli bölgelerde kentsel dönüşüm projelerine hız verilmeli. Bingöl’de bu konuda çalışmalar başlatılmış olsa da daha kapsamlı adımlar atılmalı.
- Farkındalık ve Eğitim: Deprem öncesi ve sonrası yapılması gerekenler konusunda halkın bilinçlendirilmesi, can kayıplarını azaltabilir.
- Deprem Çantası: Acil durumlarda kullanılmak üzere bir deprem çantası hazırlamak, hayatta kalma şansını artırır.
Bingöl ve Çevresinde Deprem Hazırlıkları
Bingöl, olası bir büyük depremin sadece kendini değil, Dersim, Erzincan, Erzurum, Muş, Diyarbakır, Elazığ ve Bitlis gibi çevre illeri de etkileyebileceği bir bölgede yer alıyor. Uzmanlar, Bingöl’ün 30 yılda bir yıkıcı deprem yaşadığını ve bir sonraki büyük depremin her an gerçekleşebileceğini belirtiyor.
Bingöl Üniversitesi ve AFAD iş birliğiyle yürütülen çalışmalar, şehrin riskli bölgelerini belirlemeye odaklanıyor. Ancak, denetimsiz yapılaşma ve imar affı gibi sorunlar, bu çabaları zorlaştırıyor. Yerel yönetimlerin ve vatandaşların deprem master planlarına destek vermesi, risklerin azaltılmasında kritik rol oynuyor.