Doğan Karasu yazdı: Bingöl Nüfusunun Konuşulan Dil Açısından Genel Analizi

    Doğan Karasu, 21 Şubat Dünya Anadili Günü’ne özel Bingöl ve ilçelerinde hangi dillerin konuşulduğunu Çewliknet için yazdı.

    Doğan Karasu, 21 Şubat

    Doğan KARASU


    Çewlîg/Çolîg/Çapakçur has Kürt şehridir. Türkiye’deki Kürt coğrafyasında en fazla Kürt nüfusun olduğu coğrafyadır. Çewlîg’in 7 ilçesi, 3 beldesi bulunmaktadır. 351 köyü, bu köylerin bir bölümüne bazı ilçeler ilçe olma ve bazı beldeler de belde olma özelliğini kaybetmesin diye mahalle statüsü verilmiştir.

    Çewlîg/Çolîg/Çapakçur’da 1,5 köy Kürt değildir, Çerkes/Çerkez’dir. Çerkes/Çerkez’ler ise Kafkas halklarından bir halktır, Türk değildir. Bu köyler Çerme(Yedisu) ilçesindedir. Çerkes/Çerkez’lerin yerleşik oldukları köylerden biri Karapolat, diğeri ise Karînpertag(Gelinpertek) köyüdür. Karapolat köyü Çerkez/Çerkes’lerden, Karînpertag’ın(Gelinpertek) ise yarısı Çerkez/Çerkes, diğer yarısı ise Kürt nüfustan oluşmaktadır. Bazı yerleşim yerlerine, Osmanlı dönemi yönetim politikası kapsamında, Türk aile/aileler getirilerek yerleştirilmiştir.

    MERKEZ VE SANCAK BELDESİ

    Çewlîg’deki Kürt nüfus Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî olarak bilinen lehçeyi konuşmaktadır. Çewlîg’in merkez köylerinin, Xoşkar’ın(Sancak) bazı köyleri ile bazı köylere sonradan ve çeşitli sebeplerden dolayı yerleşen Kürtçenin Kurmancî lehçesini konuşan aileler hariç, tümü Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî olarak bilinen lehçesini konuşmaktadır.

    Xoşkar(Sancak) köylerinin bir bölümü Kürtçenin Kurmancî, bir bölümü ise Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır. Çewlîg’in merkeze bağlı diğer köylerinin tamamı Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır.

    GENÇ VE SOLHAN

    Darahenî(Genç) ilçesine bağlı köylerin tamamı Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini, Bonglan(Solhan) ilçelerine bağlı köylerin ise büyük bir bölümü Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî ve bir bölümü ise Kürtçenin Kurmancî lehçesini konuşmaktadır.

    KARLIOVA VE ADAKLI

    Kanîreş(Karlıova) ilçesine bağlı köylerin nerede ise tamamına yakını Kürtçenin Kurmancî lehçesini, birkaç köyü ise Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır. Asdxapert(Adaklı) ilçesine bağlı köylerin bir bölümü Kürtçenin Kurmancî lehçesini, bir bölümü ise Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır.

    YEDİSU, YAYLADERE, KİĞI

    Çerme(Yedisu) ilçesine bağlı köylerin bir bölümü Kürtçenin Kurmancî lehçesini, bir bölümü ise Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır. Xolxol(Yayladere) ilçesine bağlı köylerin bir bölümü Kürtçenin Kurmancî lehçesini, bir bölümü ise Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır.

    Bajar/Gexi(Kiğı) ilçesine bağlı köylerin bir bölümü Kürtçenin Kurmancî lehçesini, bir bölümü ise Kürtçenin Kirdkî/Kirmanckî/Dimilî/Zazakî lehçesini konuşmaktadır. Bajar/Gexi(Kiğı) ilçesinde bazı köyler asimile olmuş, kendisini Türk olarak görmektedir.

    DOĞAN KARASU KİMDİR?

    1968 yılında Bingöl/Güveçli Köyü’nde doğdu. Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünü bitirdi. Felsefe Öğretmenliği yapmaktadır. 1990 yılından bu yana çeşitli gazete, dergi ve web sitelerinde yazıları yayınlanmaktadır. 1996 yılından başlamak üzere çeşitli sivil toplum örgütlerinde çalışmalar yürütmüştür.

    Bingöl Raporu’nu hazırlayıp kamuoyu ile paylaşmıştır. Bingöl Platformu’nun hazırladığı Bingöl Tarım, Hayvancılık, Eğitim, Ulaşım, Sağlık raporlarının hazırlanması çalışmalarında yer almıştır. Vate Çalışma Gurubunun üyesidir, bu grubun Kirdkî/Zazakî standardizasyon çalışmalarında yer almaktadır. Kirdkî/Zazakî çalışmaları devam etmektedir.

    Bingöl’de Sosyal Ve Kültürel Yaşam, Bingöl Dengbêjleri, Düzenin Zencisi Olmak, Rencber Eziz isimli kitapları yayınlanmıştır.